Czym jest orzeczenie o niepełnosprawności?
Orzeczenie o niepełnosprawności jest formalnym dokumentem. Potwierdza on oficjalnie status osoby z niepełnosprawnością. Wydają je miejskie lub powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Podstawą prawną jest Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku. Dotyczy ona rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność. Uniemożliwia ona efektywne pełnienie ról społecznych. Powodem jest stałe lub długotrwałe naruszenie sprawności organizmu. Orzeczenie nie jest przyznawane wyłącznie na podstawie diagnozy choroby. Kluczowa jest ocena, jak stan zdrowia wpływa na Twoje codzienne funkcjonowanie.
Jakie są stopnie niepełnosprawności?
System orzecznictwa wyróżnia trzy stopnie niepełnosprawności. Dotyczą one osób, które ukończyły 16. rok życia. Stopnie te różnią się poziomem naruszenia sprawności organizmu. Wpływają także na zakres przysługujących ulg i świadczeń.
Wyróżniamy następujące stopnie:
- Znaczny stopień niepełnosprawności: Obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu. Są one niezdolne do pracy lub mogą pracować tylko w warunkach chronionych. Wymagają stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób. Pomoc jest potrzebna w pełnieniu ról społecznych.
- Umiarkowany stopień niepełnosprawności: Dotyczy osób z naruszoną sprawnością organizmu. Są one niezdolne do pracy lub zdolne do pracy tylko w warunkach chronionych. Mogą wymagać czasowej lub częściowej pomocy innych osób. Pomoc jest potrzebna w pełnieniu ról społecznych.
- Lekki stopień niepełnosprawności: Obejmuje osoby z naruszoną sprawnością organizmu. Powoduje ona istotne obniżenie zdolności do wykonywania pracy. W porównaniu do zdolności osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych. Osoby te mogą mieć ograniczenia w pełnieniu ról społecznych.
Dla dzieci do 16. roku życia wydaje się orzeczenie o niepełnosprawności. Nie określa się w nim stopnia. Potwierdza ono konieczność zapewnienia dziecku opieki lub pomocy.
Na jakie choroby można dostać orzeczenie o niepełnosprawności? Lista 2025
Nie istnieje jedna, zamknięta lista chorób. Nie gwarantuje ona automatycznie uzyskania orzeczenia. Decyzja zależy od indywidualnej oceny Twojego stanu zdrowia. Komisja analizuje dokumentację medyczną. Ocenia wpływ schorzenia na Twoją zdolność do funkcjonowania.
Orzeczenie może być przyznane z powodu różnych schorzeń. Są one oznaczane specjalnymi symbolami przyczyny niepełnosprawności. Dokument może zawierać maksymalnie trzy takie symbole. Poniżej znajduje się tabela z głównymi kategoriami.
| Symbol | Przyczyna niepełnosprawności (kategoria schorzeń) |
|---|---|
| 01-U | Upośledzenie umysłowe |
| 02-P | Choroby psychiczne |
| 03-L | Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu |
| 04-O | Choroby narządu wzroku |
| 05-R | Upośledzenia narządu ruchu |
| 06-E | Epilepsja |
| 07-S | Choroby układu oddechowego i krążenia |
| 08-T | Choroby układu pokarmowego |
| 09-M | Choroby układu moczowo-płciowego |
| 10-N | Choroby neurologiczne |
| 11-I | Inne schorzenia (np. endokrynologiczne, metaboliczne, zakaźne, układu krwiotwórczego) |
| 12-C | Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. autyzm, zespół Aspergera) |
Pamiętaj, że samo rozpoznanie choroby nie wystarczy. Kluczowe jest udokumentowanie, jak choroba ogranicza Twoją sprawność. Ważne jest też, jak wpływa na możliwość pełnienia ról społecznych.
Uwaga: Nawet jeśli Twoja choroba znajduje się na ogólnych wykazach, nie gwarantuje to przyznania orzeczenia. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie.Nowe wytyczne i bezterminowe orzeczenia o niepełnosprawności
W ostatnim czasie wprowadzono istotne zmiany. Dotyczą one wydawania orzeczeń o niepełnosprawności na stałe. Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Łukasz Krasoń, opublikował nowe wytyczne. Mają one ułatwić procedurę osobom z chorobami nierokującymi poprawy.
Wytyczne zawierają listę 208 schorzeń. Są to głównie rzadkie choroby genetyczne oraz inne poważne stany. Osoby z diagnozą jednej z tych chorób lub z Zespołem Downa mogą liczyć na łatwiejsze uzyskanie orzeczenia na stałe. Zespoły orzecznicze mają w tych przypadkach obligatoryjnie ustalać wskazania z punktu 7 (konieczność stałej lub długotrwałej opieki) i 8 (konieczność stałego współudziału opiekuna w procesie leczenia) orzeczenia.
21 marca, czyli Światowy Dzień Zespołu Downa, to nie tylko dzień, w którym mówimy o potrzebach osób zespołem Downa, o tym, kim te osoby są. To także dzień, w którym możemy realnie zmienić ich życie. Bardzo cieszę się, że dzisiaj podpisuję nowe wytyczne Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych dla zespołów orzeczniczych. – Łukasz Krasoń
Zmiany te mają szczególne znaczenie dla rodziców dzieci z ciężkimi niepełnosprawnościami. Nie będą oni musieli wielokrotnie udowadniać braku rokowań na poprawę stanu zdrowia dziecka. Wytyczne dotyczą także orzeczeń dla dzieci do 16. roku życia.
Przykłady chorób z załączników do wytycznych to:
- Achondroplazja
- Zespół Aicardi'ego-Goutières
- Mukowiscydoza
- Zespół Downa
- Zespół DiGeorge'a
- Choroba Charcot-Marie-Tooth
Jakie korzyści daje orzeczenie o niepełnosprawności?
Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności uprawnia do wielu form wsparcia. Pomagają one w codziennym życiu, rehabilitacji i aktywności zawodowej. Korzyści zależą od orzeczonego stopnia niepełnosprawności.
Oto najważniejsze uprawnienia:
- Świadczenia finansowe: Możesz ubiegać się o zasiłek pielęgnacyjny (sprawdź aktualne kwoty, np. powiązane z artykułem Pauli Nowak o zasiłku w 2025 r.). Dostępne może być też świadczenie wspierające czy świadczenie pielęgnacyjne (np. 3287 zł miesięcznie w 2025 r.). Osoby po 75. roku życia mogą otrzymać wyższe świadczenie honorowe (od 1 marca 2025 r. - 6589,67 zł miesięcznie).
- Ulgi podatkowe: Możliwość odliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne oraz ulga rehabilitacyjna.
- Ulgi komunikacyjne: Zniżki na przejazdy transportem publicznym (PKP, PKS, komunikacja miejska).
- Uprawnienia pracownicze: Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem mają prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Wynosi on 10 dni roboczych rocznie (po przepracowaniu roku od uzyskania orzeczenia). Przysługuje im również krótszy czas pracy (maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo) oraz dodatkowa przerwa w pracy.
- Dofinansowania: Możliwość uzyskania środków z PFRON. Dotyczą one np. zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego, środków pomocniczych. Można też otrzymać dofinansowanie do uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. Dostępne jest wsparcie w likwidacji barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się.
- Dostęp do usług: Pierwszeństwo w dostępie do usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych.
- Karta parkingowa: Dla osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (spełniających dodatkowe kryteria dotyczące narządu ruchu lub wzroku).
Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności?
Proces uzyskania orzeczenia wymaga złożenia odpowiednich dokumentów. Należy je zanieść do właściwego zespołu ds. orzekania. Jest to miejski lub powiatowy zespół, zależny od Twojego miejsca zamieszkania.
Kluczowe kroki to:
- Zebranie dokumentacji medycznej: Gromadzisz historię choroby, wyniki badań, opinie lekarskie. Ważne jest, aby dokumentacja była aktualna i kompletna.
- Wypełnienie wniosku: Pobierasz i wypełniasz wniosek o wydanie orzeczenia. Dołączasz zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia. Zaświadczenie wypełnia lekarz prowadzący (nie starsze niż 30 dni).
- Złożenie dokumentów: Komplet dokumentów składasz w odpowiednim zespole ds. orzekania.
- Komisja lekarska: Zostaniesz zaproszony na posiedzenie komisji lekarskiej. Lekarz orzecznik oceni Twój stan zdrowia na podstawie dokumentacji i badania.
- Decyzja: Po analizie zespół wydaje orzeczenie. Określa w nim stopień niepełnosprawności (lub jej brak) oraz ewentualne wskazania (np. do pracy, rehabilitacji, konieczności opieki).
Sugestia: Dokładnie dokumentuj swój stan zdrowia. Współpracuj z lekarzami i specjalistami podczas całego procesu. To zwiększa szanse na uzyskanie rzetelnej oceny.
Jeśli nie zgadzasz się z decyzją zespołu, masz prawo do odwołania. Składa się je do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie.
Najczęściej zadawane pytania
Czy cukrzyca uprawnia do orzeczenia o niepełnosprawności?
Sama diagnoza cukrzycy nie gwarantuje orzeczenia. Liczy się stopień zaawansowania choroby, występowanie powikłań oraz ich wpływ na codzienne funkcjonowanie i zdolność do pracy. Każdy przypadek jest oceniany indywidualnie przez komisję lekarską.
Czy na RZS, chorobę Baastrupa, Scheuermanna, Meniera, Gravesa-Basedowa, POCHP lub zespół Touretta można dostać orzeczenie?
Tak, te i wiele innych chorób mogą być podstawą do wydania orzeczenia. Jednak kluczowa jest ocena indywidualnego wpływu schorzenia na sprawność organizmu i zdolność do pełnienia ról społecznych. Należy przedstawić dokumentację medyczną potwierdzającą ograniczenia funkcjonalne.
Czy można mieć kilka symboli przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu?
Tak, orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności. Maksymalnie mogą być wpisane trzy symbole, jeśli występuje kilka schorzeń wpływających na niepełnosprawność.
Czy posiadanie choroby z nowej listy 208 schorzeń gwarantuje orzeczenie na stałe?
Posiadanie choroby z tej listy znacząco ułatwia uzyskanie orzeczenia na stałe. Wytyczne wskazują na brak rokowań co do poprawy w tych przypadkach. Jednak ostateczna decyzja i tak należy do zespołu orzekającego po analizie dokumentacji.
Gdzie mogę znaleźć pełną listę 208 chorób kwalifikujących do orzeczenia na stałe?
Pełna lista znajduje się w załącznikach do wytycznych Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Dokumenty te (Załącznik A i Załącznik B) są dostępne publicznie, np. na stronach rządowych lub portalach informacyjnych takich jak Infor.pl.
